Μυστήριοι κόσμοι: Μονόκερως
Αναζητώντας τους μύθους…
Από την Λίλιαν Σίμου
Αναζητώντας τους μύθους, ο Μονόκερως κατέχει ένα κύριο ρόλο και είναι ένα ον που έχει καταγραφεί σε πολλές παραδόσεις της πρώιμης αλλά και της μετέπειτα εποχής του Μεσαίωνα.
Πλάι σε ιστορικά πρόσωπα ή φανταστικούς ήρωες, βλέπουμε τον Μονόκερω να έχει πολλούς συμβολισμούς. Σε μία εποχή σκοτεινών απαγορεύσεων για να καθηλώσουν την αρχαία φιλοσοφία και το πνεύμα οι κρατούντες της θρησκευτικής και πολιτικής εξουσίας της Ευρώπης, ο κόσμος του φανταστικού ήταν το μόνο μέσον για να διατηρηθεί η Γνώση και η Αλήθεια.
Τον συναντάμε στον έλληνα γιατρό Κτησία, που εργαζόταν στην αυλή του Δαρείου του Β΄και του Αρταξέρξη και αναφέρεται σαν ένα είδος άγριου αλόγου, με ασυνήθιστα χαρακτηριστικά, κι ένα κέρατο στο κεφάλι.
Στο βιβλίο φυσικής ιστορίας του Αριστοτέλη, υπάρχει επίσης αναφορά, όπου ο Αριστοτέλης δυσπιστεί για την αναφορά του Κτησία. Και αναφέρει πως υπάρχουν παρεμφερή ζώα, όπως ο όρυξ, ένα είδος αντιλόπης με σχιστή οπλή και ο ινδικός όνος με αδιαίτερη οπλή.
Ωστόσο, έχουμε ένα σημαντικό έργο-σταθμό για το θέμα του Μονόκερου. Στην ιστορική διαδρομή μαθαίνουμε πως ο Μονόκερως κληροδοτήθηκε από την αρχαιότητα.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας και οι χριστιανοί συγγραφείς της πρώιμης περιόδου, ανακάλυψαν ένα σύγγραμμα που είναι πηγή της παρουσίας του στην κουλτούρα της μεσαιωνικής δύσης. Πρόκειται για τον «Physiologus» ελληνική πραγματεία που συντάχθηκε προφανώς μεταξύ του 2ου και 4ου αιώνα στην Αλεξάνδρεια. Είναι διαποτισμένο από συμβολισμούς θρησκευτικούς και της γνωστικής φιλοσοφίας. Το πιο σημαντικό περιγραφικό απόσπασμα είναι το εξής:
«Ο μονόκερως είναι μικρός και πολύ άγριος. Φέρει ένα κέρας στο κεφάλι. Κανένας κυνηγός δεν μπορεί να τον πιάσει, εκτός αν χρησιμοποιήσει πονηριά. Μια παρθένος τον προσελκύει εκεί ‘οπου ζει. Όταν τη βλέπει, ο μονόκερως αναπηδά στην ποδιά της. Τότε τον αιχμαλωτίζουν και τον οδηγούν στο παλάτι του βασιλιά».
Γίνεται αγαπητό σύμβολο καθώς συνδυάζεται με την Παρθένο Μαρία και τον Ιησού Χριστό.
Τον συναντάμε σε τρεις περιπτώσεις στην συνέχεια στον Πλίνιο και σε αρκετές στον Γάιο Ιούλιο Σωλίνο. Αργότερα εισάγεται στην ψευδο-επιστημονική και συμβολική γνώση του Μεσαίωνα και ενισχύεται από πολλά κείμενα και μελέτες. Αποτελεί σταδιακά μέρος της μυθοπλασίας, αλλά και των ημι-μυθοπλαστικών και ηθικοπλαστικών κειμένων.
Είναι σαγηνευτικός όσο και μυστηριώδης!
Στην πορεία υφίσταται μία διαδικασία εκχριστιανισμού. Περνά στην εικόνα του Σωτήρα, γίνεται το κέρας σωτηρίας και βρίσκεται στην αγκαλιά της Παρθένου Μαρίας. Παραπέμπει κατ’ εξοχήν στην μητέρα του Ιησού, αναπαριστώντας αλληγορικά το μυστήριο της Θείας Ενσάρκωσης. Το Κέρας συμβολίζει τον Σταυρό.
Στους συγγραφείς περνά στην πορεία ως το σύμβολο του αμφίφυλου ανθρώπινου προτύπου.
Στο ποίημά του “De la licorne” («Περί του μονόκερου»), στην συλλογή Bestiaire divin, ο Guillayme le Clerc της Νορμανδίας, αναφέρεται περιγραφικά στο ζώο αυτό, σε γαλλικούς στίχους.
Το ποίημα είναι εξαιρετικό, τον αναφέρει ως ριψοκίνδυνο, θαρραλέο, επιθετικό, φοβερότερο όλων των ζώων στον κόσμο, με σκληρή και κοφτερή οπλή, ικανό να παλεύει με τον ελέφαντα και το νύχι της οπλής του είναι τόσο αιχμηρό, που δεν χτυπά χωρίς να τρυπήσει κάτι ή κάποιον. Δεν μπορεί να το πιάσει κάποιος κυνηγός, παρά μόνο με παγίδα. Κι αυτό με την μεσολάβηση μίας παρθένου.
Όταν το ζώο συναντήσει μία νεαρή παρθένο, πηγαίνει κατ’ ευθείαν στα πόδια της και πλαγιάζει στην ποδιά της. Τότε οι κυνηγοί παραμονεύουν και τον αιχμαλωτίζουν. Ο Γκυγιώμ Λε Κλερκ προσθέτει πως συμβολίζει με το κέρατό του τον Ιησού Χριστό, Σωτήρα και ως ουράνιος μονόκερος κατοίκησε στην αγκαλιά της Παρθένου Μαρίας. Συμβολίζει την σύλληψη του Ιησού από τους Εβραίους, ως σύλληψη του μονόκερου.
Ο Μονόκερος χρησιμοποιήθηκε για να υποδαυλίσει και να νομιμοποιήσει καταδικαστέα πάθη. Ένα από αυτό ήταν ο αντι-ιουδαϊσμός στο συγκεκριμένο ποίημα. Αλλά δεν είναι μόνο εκεί. Υπονοεί και την ερωτική μας φύση, αλλά και την άδολη και αγνή αγάπη.
Στην ποίηση του διάσημου τροβαδούρου κόμη Τιμπώ Δ΄ (1201-1253) γίνεται η θαυμαστός κόσμος της Αγάπης. Συμβολίζει τον τέλειο εραστή.
Ωστόσο, έγιναν και έρευνες επιστημονικού επιπέδου, για να αναζητηθεί η ρίζα του Μονόκερου. Μία από αυτές είναι του μεγάλου θεολόγου Αλβέρτου του Μέγα στην πραγματεία του «De animalibus» μία σημαντική μελέτη για τα ζώα. Τον κατατάσσει στην κατηγορία με τον ρινόκερω ή τον ναρβάλ, τον θαλάσσιο μονόκερω. Ταύτιση προφανώς με αφορμή το κέρατο.
Πώς βλέπουμε όμως στην μυθοπλασία και στην αλληγορία να αποσυμβολίζεται το ιδιαίτερο αυτό ζώο;
Το κέρατο είναι ισχυρό αντίδοτο ευρείας χρήσης κατά τον Μεσαίωνα, ενάντια στο δηλητήριο. Μπορεί να θεραπεύσει, να προλάβει. Έλεγαν μάλιστα πως μάτωνε όταν πλησίαζε δηλητηριασμένο φαγητό. Σε μία εποχή όπου θέριζαν οι λοιμοί και κάθε είδους παθήσεις, ενώ υπήρχε σίγουρα πρόβλημα διατήρησης του φαγητού, ήταν εύκολο να στραφούν σε μία «θεία θεραπεία» και να ελπίζουν πως εκεί θα βρεθεί η σωτηρία. Και φυσικά, η εκμετάλλευση των αδυνάμων πάντα είχε πρόσφορο έδαφος από τους ιδιοτελείς. Έτσι το «φάρμακο» από το κέρατο του Μονόκερου, κυκλοφορούσε ευρέως, και όσοι το εμπορεύονταν, θησαύριζαν! Γι’ αυτό και το συνέδεσαν με την πανώλη, την αμνησία, την επιληψία και άλλες παθήσεις της εποχής.
Η θεραπευτική δύναμη από το κέρατο, είναι μέσω της αφής από τους πλούσιους της εποχής, ενώ οι φτωχοί βρίσκουν μόνο σκόνη. Η ζήτηση ήταν μεγάλη.
Σ’ αυτό οφείλεται η αναζήτησή του, και η παρουσία του στους εκκλησιαστικούς και πριγκιπικούς θησαυρούς. Συνήθως αυτό που βρίσκουμε ως τις μέρες μας, είναι δόντια ναρβάλ. Τον 16ο αιώνα, στο αββαείο του Σαιν Ντενί (σήμερα στο μουσείο του Κλυνύ), εκτέθηκε ένα υποτιθέμενο κέρατο μονόκερου, με μία περιγραφή που έγινε για τον βασιλιά Φραγκίστκο τον Β΄στην απογραφή του θησαυρού του αββαείου. Μάλιστα, του έδωσαν ακόμη μεγαλύτερη υπόσταση, λέγοντας πως ήταν το ζώο που φύλασσε το Δέντρο της Γνώσης.
Σήμερα στο Μουσείο του Κλυνύ, υπάρχει ένα από τα ωραιότερα έργα τέχνης πάνω στο θέμα αυτό, μία ταπισερί, «Η κυρία με τον μονόκερω» του 15ου αιώνα.
Τον αναζητούν παντού και αφού δεν τον βρίσκουν, εφευρίσκουν ιστορίες και αναπτύσσουν ακόμη περισσότερο τον μύθο. Ο Μάρκο Πόλο, για παράδειγμα, τον αναφέρει πως μοιάζει του ελέφαντα, έχει μαύρο κέρατο και κυλιέται στην λάσπη. Προφανώς θα είδε ρινόκερω στην Άπω Ανατολή. Στις ανατολικές χώρες, συναντάται η ιδέα του Μονόκερου, αλλά με διαφορετικά χαρακτηριστικά από χώρα και χώρα και διαφέρει πολύ στην αισθητική εικόνα από το γνωστό μας μυθικό ον. Επομένως, εστιάζω περισσότερο στα χαρακτηριστικά της δυτικής κουλτούρας, τα οποία είναι οικεία.
Σύγχρονοι ζωολόγοι υποστηρίζουν πως ο μονόκερως προέκυψε από ζώα που είχαν μία προεξοχή στο κεφάλι τους.
Στο αποσυμβολισμό βλέπουμε τα εξής χαρακτηριστικά:
Λευκό χρώμα: αγνότητα και καθαρότητα, θείο φως, παρθενικότητα.
Κέρατο: όπλο του πιστού και του Χριστού κατά την Βίβλο. Πρόκεται για αρχαίο σύμβολο σοφίας. Το συναντάμε σε όλες τις φιλοσοφίες, όπως για παράδειγμα και στην αρχαία Ελλάδα, όπου ο Δίας ανατράφηκε πίνοντας γάλα από το κέρας της Αμάλθειας, στην ουσία για να προετοιμαστεί ως πατέρας όλων των θεών.
Άλογο: υπερήφανο ζώο, σύμβολο της ιπποσύνης, δύσκολο να δαμαστεί και να υποκύψει, υποκύπτει μόνο στην παρθένο, άρα στην αγνή κοπέλα
Νεαρή παρθένος: η αλληγορία της άσπιλης ψυχής, ή της ψυχής που έχει συναντήσει την θέωση, το φως
Κυνηγός και δόλος: οι αρνητικές δυνάμεις που προσπαθούν να παγιδεύσουν την αναζητητή του φωτός.
Ελευθερία: συμβολίζει το ανένταχτο, την ψυχή που δεν δεσμεύεται.
Αιχμαλωσία: συνήθως ο μονόκερως παγιδεύεται και δεν σκοτώνεται. Αυτό δηλώνει πως μπορεί η ψυχή να χάσει τον προορισμό της κάποια στιγμή, αλλά θα απελευθερωθεί (συχνά από ένα παιδί ή ένα ιππότη στα έργα του φανταστικού).
Θάνατος του Μονόκερου: σπάνια τον συναντάμε κυρίως στην μεσαιωνική λογοτεχνία, αλλά δηλώνει την νίκη του κακού, της απληστίας, την δολιότητας, της παραπλάνησης. Ωστόσο, υπάρχει πάντα ένας «τελευταίος Μονόκερως» που σώζεται…
Μοναχικός και απόμακρος: όπως κάθε ψυχή που αναζητά την εσωτερική Γνώση.
Στην αστρολογία: μπορεί να συνδεθεί με την Σελήνη και τον Ποσειδώνα, σε δεύτερο επίπεδο. Αφορά την εσωτερική ενατένιση, την αναζήτηση του ανθρώπου να βρει το φως στα σκοτάδια της ψυχής, τον κόσμο των συγκινήσεων, αλλά και της πνευματικής αφύπνισης.
Ως μυθικό ον, είναι σύμβολο του υπερφυσικού με όλες τις ιδιότητες που προαναφέρω. Στην σύγχρονη εποχή, εμφανίζεται κατά τον 19ο αιώνα με θαυμάσιους πίνακες των Γκ. Μορώ και Αρ. Μπέκλιν, αλλά και άλλων καλλιτεχνών. Είναι ένα προσφιλές έμβλημα, το βρίσκουμε στο όνομα πλοίου στον Τεντέν, στο σήμα της ποδοσφαιρικής ομάδας της Αμιένης, και αλλού.
Το 1993, ο μεγάλος Δανός γλύπτης Γιορν Ρόναου, δημιούργησε δύο ωραία γλυπτά κεράτων μονόκερου και τα τοποθέτησε τον κήπο του. Δηλώνει ότι τον ενδιαφέρει ο μονόκερως με την έννοια «της υπέροχης μεταφοράς του παγκόσμιου μυστηρίου της φύσης». Και δίνει πηγή ως πηγή έμπνευσής του, τα εγχειρίδια των αλχημιστών «για την φύση των βαθυστόχαστων γνώσεων».
Όλες οι αναρτήσεις μας καθημερινά και στις σελίδες μας
στο facebook https://www.facebook.com/liliansimou.astrolife
στο twitter https://twitter.com/astrolifegr
στο κανάλι μου στο youtube: https://www.youtube.com/channel/UCSrCxZCiHrdYlzze25B_p3Q
Θέματα ψυχολογικής αστρολογίας στο: http://writersgang.com/ (Στήλη: Walking with the stars)