Πρωταπριλιά – λαογραφικές παραδόσεις
από την Λίλιαν Σίμου
Mία ενδιαφέρουσα περιήγηση στον χρόνο του εθίμου…
Η Πρωταπριλιά – μία ημέρα συνδυασμένη με τα αστεία και το ψέμα- αποτελεί παράδοση με ρίζες διαφορετικές από τόπο σε τόπο. Συνδεδεμένη με τους ευρωπαϊκούς λαούς, ας κάνουμε μία περιήγηση, προκειμένου να ανακαλύψουμε πού βρίσκονται οι ρίζες της…
Τα ψέματα της Πρωταπριλιάς είναι ένα έθιμο που μας έχει έρθει από την Ευρώπη. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με τον τόπο και τον χρόνο που γεννήθηκε το έθιμο αυτό. Δύο από αυτές, όμως, είναι οι επικρατέστερες.
Κατά πάσα πιθανόττητα, το έθιμο συνδέεται αρχικά με τους Κέλτες, φυλή της βορειοδυτικής Ευρώπης. Ικανοί ψαράδες, την εποχή αυτή ξεκινούσε η περίοδος του ψαρέματος. Ωστόσο, ήταν δύσκολο ακόμη να έχουν καλή ψαριά. Κατά συνέπεια, έλεγαν ψέματα για το πόσα ψάρια είχαν πιάσει και έγινε συνήθειο η ….υπερβολή αυτή στην πορεία των χρόνων!
Οι Γάλλοι, απόγονοι των Κελτών, έχουν σαν σύμβολο Πρωταπριλιάς, το ψάρι!
Στην Γαλλία λέγεται πως ξεκίνησε το έθιμο αυτό, όταν η Πρωτοχρονιά των Γάλλων ήταν ακόμη την 1η Απριλίου, δηλαδή έως το 1564.
Μέχρι το έτος 1564 η αρχή του έτους ήταν την 1η Απριλίου (στην πραγματικότητα αντιστοιχούσαν 25η του Μαρτίου, σύμφωνα με την Ημέρα του Ιουλιανού ημερολογίου), κατά την εορτή του Ευαγγελισμού με την παράδοση να ανταλλάσσουν δώρα. Ο βασιλιάς Κάρολος ο 9ος άλλαξε την ημερομηνία της Πρωτοχρονιάς και την έθεσε την 1η Ιανουαρίου με το Διάταγμα του Roussillon. Έκτοτε, όσοι δεν δέχθηκαν την αλλαγή, συνέχιζαν να γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά τους την Πρωταπριλιά, στέλνοντας δώρα πρωτοχρονιάς. Το έθιμο αυτό πέρασε σε πείραγμα και διατηρήθηκε με το να γίνει ένα αστείο μεταξύ των ανθρώπων, πειράζοντας ο ένας τον άλλο.
Αν και η ακριβής προέλευση της χρήσης των ψαριών παραμένει ασαφής (ίσως ΙΧΘΥΣ – Χριστιανός), φαίνεται ότι πολλοί άνθρωποι ήταν δύσκολο να προσαρμοστούν στο νέο πρόγραμμα, άλλοι δεν γνώριζαν αλλαγή και συνέχισε να γιορτάσουν την 1η Απριλίου, σύμφωνα με την παλιά παράδοση. Για να τους χλευάζουν, κάποιοι είχαν την ευκαιρία να τους κάνουν αστεία δώρα και φάρσες. Τα δώρα που έδιναν τον Απρίλιο ήταν ως επί το πλείστον τρόφιμα. Η ημερομηνία αυτή είναι το τέλος της Σαρακοστής, κατά την οποία η κατανάλωση κρέατος απαγορεύεται μεταξύ των Χριστιανών, και ενδέχεται το ψάρι να συνδέθηκε με τα αστεία της Πρωταπριλιάς.
Όταν τα αστεία αναπτύχθηκαν, μία από τις πιο κοινές παγίδες ήταν η προσφορά ενός ψεύτικου ψαριού, ή να κολλήσουν ένα ψεύτικο ψάρι στην πλάτη εκείνου που ξεγελούσαν. Σήμερα συνηθίζουν να στέλνουν καρτ-ποστάλ με ένα πείραγμα για το θέμα της ημέρας!
Στα μέρη μας, το έθιμο ήρθε αργότερα με την μορφή του αστείου, όπου με αθώα ψέματα προσπαθεί την ημέρα αυτή, ο ένας να ξεγελάσει τον άλλο. Όποιος το πετύχει, θεωρείται πως είναι τυχερός όλη την χρονιά! Ενώ αυτός που ξεγελιέται…θα είναι ο άτυχος! Σε κάποιες επαρχίες, πιστεύουν πως ο τυχερός, θα έχει καλή σοδειά. Λέγεται επίσης πως το νερό της βροχής που πέφτει την πρώτη του Απρίλη, είναι θεραπευτικό.
Σύμφωνα με τον Έλληνα λαογράφο Λουκάτο το έθιμο αυτό αποτελεί ένα σκόπιμο “ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την όποια παραγωγή” όπως είναι η αρχή του μήνα τόσο για τον Μάρτιο, όσο και τον Απρίλιο υποχρεώνοντας πολλούς να λαμβάνουν διάφορα “αντίμετρα” (αλεξίκανα μέτρα).
Ο γνωστός Έλληνας λαογράφος Γ. Μέγας συμφωνεί πως η πρωταπριλιάτικη “ψευδολογία” παραπλανά ελλοχεύουσες δυνάμεις του κακού, έτσι ώστε να θεωρείται από τον λαό ως σημαντικός όρος μαγνητικής ενέργειας (έλξης ή αποτροπής) για μια επικείμενη επιτυχία.
Ας μην ξεχνάμε το ελληνικό έθιμο της αποτροπής, που ξεκινά στην αρχή της Άνοιξης, την πρώτη του Μάρτη, με τον «μάρτη» που δένεται στο χέρι για να αποφύγουμε τις βλαπτικές αχτίδες του ήλιου…
Αμερικανοί και οι Βρετανοί έχουν ενστερνιστεί και διατηρήσει το έθιμο με την Πρωταπριλιά (μερικοί μιλούν επίσης στην Σκωτία για το Gowk ή Κούκο
Οι Γερμανοί έχουν το αντίστοιχο Aprilscherz τους
Το έθιμο αυτό υπάρχει επίσης στη Δανία, η Ολλανδία, το Βέλγιο, τον Καναδά, την Ιταλία, την Πολωνία, την Πορτογαλία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ελβετία, η Σουηδία, η Φινλανδία, ή ακόμη και η Ιαπωνία.
Στη Ρωσία ονομάζεται η «Ημέρα των ανόητων» (den dourakov).
Στη Ρουμανία, υπάρχει η «εξαπάτηση της πρώτης Απριλίου” (1 păcăleală aprilie).
Στην Πορτογαλία ονομάζεται «Ημέρα του ψεύδους» (dia das Mentiras).
Στην Ινδία, μία αντίστοιχη γιορτή ονομάζεται Holi. Συνήθως λαμβάνει χώρα τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο. Εξαρτάται από το χρονοδιάγραμμα του ημερολογίου τους.
Όλες οι αναρτήσεις μας καθημερινά και στις σελίδες μας
στο facebook https://www.facebook.com/liliansimou.astrolife
στο twitter https://twitter.com/astrolifegr
στο κανάλι μου στο youtube: https://www.youtube.com/channel/UCSrCxZCiHrdYlzze25B_p3Q
Θέματα ψυχολογικής αστρολογίας στο: http://writersgang.com/ (Στήλη: Walking with the stars)
και τώρα στο https://togethergreece.com/Lilian1S