Υπατία – μία γυναίκα με ιδιαίτερες γνώσεις

Από την Λίλιαν Σίμου

 

Με αφορμή  ένα  άρθρο μου,  που συμπεριέλαβε στον αποσυμβολισμό τον αστεροειδή με το όνομα Hypatia 238,  ήθελα να κάνω ένα σύντομο αφιέρωμα στην σημαντική αυτή γυναίκα, που ξεχώρισε με τις γνώσεις της και το σθένος της, σε μία αυστηρά ανδροκρατούμενη κοινωνία.

Υπατία, η Αλεξανδρινή, όπως είναι γνωστή, γεννήθηκε το 370 μ.Χ. στην Αλεξάνδρεια.

Με ιδιαίτερη έφεση στα μαθηματικά, οι σπουδές της ξεκίνησαν με τη βοήθεια του πατέρα της, Θέωνα, ο οποίος ήταν μαθηματικός και αστρονόμος. Ο πατέρας της μάλιστα, είχε κάνει την «Μαθητική Έκδοση» των Στοιχείων του Ευκλείδη.

Στη συνέχεια, εμπλούτισε το γνωστικό της πεδίο στην Αθήνα και στην Ιταλία.

Στην Αθήνα παρακολούθησε μαθήματα στη Νεοπλατωνική σχολή του Πλούταρχου του Νεότερου και της κόρης του Ασκληπιγένειας, και κοντά στον Ιεροκλή. Επιρροές είχε από τον Πλωτίνο και τον Ιάμβλιχο.

Στην πατρίδα της, έγινε επικεφαλής της Σχολής των Νεοπλατωνιστών και δίδαξε φιλοσοφία, αστρονομία και μαθηματικά,  κυρίως. Συμμετείχε σε λεκτικές φιλοσοφικές αντιπαραθέσεις με πολλούς επιφανείς της εποχής της και συνήθως ήταν εκείνη που «κέρδιζε» στην επιχειρηματολογία.

Αν και πολυγραφότατη, δεν σώζονται έργα της, προφανώς καταστράφηκαν λόγω των διώξεων που υπέστη και της δολοφονίας της. Σημαντικοί άνδρες της εποχής, έγιναν μαθητές της. Μεταξύ αυτών, ο επίσκοπος Κυρίνης Συνέσιος και ο Έπαρχος Αλεξανδρείας, Ορέστης.

Η καλύτερη πηγή πληροφοριών μας για την Υπατία και τα επιτεύγματά της, είναι ο Σωκράτης ο Σχολαστικός, ένας Έλληνας χριστιανός ιστορικός που έζησε την ίδια εποχή με την Υπατία. Την αναφέρει στο έργο του «The Historia Ecclesiastica»

Δίδαξε την κατασκευή του Αστρολάβου, χαρτογράφησε ουράνια σώματα και εφηύρε ένα εργαλείο (το υδρόμετρο) που μετρούσε την πυκνότητα των υγρών.  Αναμόρφωσε σπουδαία επιστημονικά και μαθηματικά έργα, για να τα κάνει πιο κατανοητά στους μαθητές της. Η συνεισφορά της στη γνώση έγκειται στις βελτιώσεις που έκανε στα πρωτότυπα έργα.

Ασχολήθηκε επίσης με τον Κλαύδιο Πτολεμαίο και το έργο του «ΑλΜαγέστη». Το βιβλίο αυτό υπάρχει μέχρι σήμερα. Επηρέασε επί αιώνες την αστρονομική και αστρολογική σκέψη και γνώση.

Η Υπατία δεν παντρεύτηκε ποτέ, αφιερώθηκε στην γνώση και στη διδασκαλία. Δίδαξε χωρίς διακρίσεις, ανεξαρτήτως θρησκεύματος και πεποιθήσεων.

Ωστόσο, το κλίμα της εποχής είχε έντονες διαμάχες. Κατά τη διάρκεια της ζωής της, η Αλεξάνδρεια είχε τον Αρχιεπίσκοπο Θεόφιλο και με τις εντολές του καταστράφηκαν πολλοί ειδωλολατρικοί ναοί.Όταν πέθανε ο Θεόφιλος το 412 μ. Χ. ανέλαβε ο ανιψιός του Κύριλλος ως αρχιεπίσκοπος. Προσπάθησε να παρέμβει και αυτός στα κοσμικά θέματα της πόλης. Ήρθε σε σύγκρουση με τον Ρωμαίο κυβερνήτη Ορέστη, και αυτό πιθανόν ήταν επιβαρυντικό για την Υπατία, καθώς ήταν μαθητής της.

Τον Μάρτιο του 415 μ. Χ. ο όχλος της επιτέθηκε και την πήγε στην εκκλησία, όπου και την δολοφόνησαν με φρικτό τρόπο. Υπάρχουν έντονες υπόνοιες που συνέδεσαν τον Κύριλλο με την δολοφονία της, καθώς λέγεται πως προέτρεψε τον όχλο.

Οι Ρωμαίοι ένιωσαν φρίκη για τη δολοφονία της, καθώς οι  διανοούμενοι στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αντιμετωπίζονταν με σεβασμό. Έγινε έρευνα για τη δολοφονία και ο Ορέστης έθεσε υπό αυστηρότερο έλεγχο τους δογματικούς Χριστιανούς, και τους απομάκρυνε από τον Κύριλλο.

 

Η Υπατία έγινε μάρτυρας με τον τραγικό τρόπο του θανάτου της. Σεβάστηκαν τη μνήμη της αργότερα, οι Χριστιανοί της Βυζαντινής περιόδου και έγινε σύμβολο αξιών του Διαφωτισμού.

Παρέμεινε στην ιστορία, όχι μόνο για τις σημαντικές της γνώσεις, αλλά και ως μία από τις πρώτες ακαδημαϊκές που δολοφονήθηκαν. Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία για την προσωπικότητά της και έχουν γυριστεί ντοκιμαντέρ και κινηματογραφικές ταινίες για το έργο της.

Ένα άγαλμα προς τιμήν της,  έχει στηθεί στην πλατεία του Al-Masa Capital Club.

Λέγεται δε, πως ο θάνατός της σηματοδότησε το τέλος μίας λαμπρής περιόδου των Γραμμάτων και των Τεχνών στην Αλεξάνδρεια, που διήρκησε 750 χρόνια. Λίγο αργότερα, βανδαλίστηκε και κάηκε η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Πολλοί λόγιοι, φιλόσοφοι και πνευματικοί άνθρωποι της εποχής, μετακόμισαν στην Αθήνα και σε άλλες χώρες.

 

Ο αστεροειδής 238 Υπατία, που ανακαλύφθηκε το 1884, πήρε το όνομά του από την ιστορική αυτή μορφή.

Προσωπικοί προβληματισμοί…

Η αλήθεια είναι πως η Υπατία μου προκαλεί θαυμασμό και μεγάλη πίκρα ταυτόχρονα.

Η παρουσία της τιμήθηκε στους μεταγενέστερους χρόνους. Ωστόσο, σκέπτομαι πως οι γυναίκες για πολλούς αιώνες, ίσως και χιλιετηρίδες υπέστησαν άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο εμφανείς διωγμούς, ή κυρώσεις για τις δεξιότητές τους.

Ακόμη και σήμερα, όποιος έχει μία διαφορετική προσέγγιση, φιλοσοφική, θρησκευτική, ιδεολογική, ακόμη και επιστημονική άποψη, μπορεί να υποστεί δεινά, όταν συγκρούεται με συστήματα εξουσίας.

Είναι κρίμα άνθρωποι με γνώση, έρευνα, αφοσίωση στη γνώση και στην επιστήμη τους, να υφίστανται διώξεις, για τα συμφέροντα της εκάστοτε εξουσίας.

Στην πορεία δικαιώνονται, γιατί κανένα καθεστώς δεν διαρκεί για πάντα. Ωστόσο, μπορεί να ταλαιπωρήσει φωτεινές προσωπικότητες, να καταστρέψει αρχεία γνώσης και να δολοφονήσει ηθικά, πνευματική και σωματικά, όποιον ξεχωρίζει ή δεν συμβαδίζει με την εξουσία.

Όσο για τον όχλο, είναι απίστευτο πόσο εύκολα τον χειραγωγούσαν (και τον χειραγωγούν) οι εξουσιαστές κάθε εποχής…

Σε όλες τις ιστορικές περιόδους, λίγοι έκαναν τη διαφορά, κρατούσαν τον πυρσό της γνώσης. Κάποιες φορές, αναρωτιέμαι απλά…αν άξιζε η θυσία τους.

Γιατί η ιστορία κάνει κύκλους και ο άνθρωπος δεν διδάσκεται από αυτή.

 

Όλες οι αναρτήσεις μας καθημερινά και στις σελίδες μας

στο facebook https://www.facebook.com/liliansimou.astrolife

στο twitter https://twitter.com/astrolifegr

στο κανάλι μου στο youtube: https://www.youtube.com/channel/UCSrCxZCiHrdYlzze25B_p3Q

Θέματα ψυχολογικής αστρολογίας στο: http://writersgang.com/ (Στήλη: Walking with the stars)

και τώρα στο https://togethergreece.com/Lilian1S